Bestaat er een patroonheilige voor apothekers? Jazeker! Johannes Leonardi, in 1541 geboren in Diecimo in de provincie Luca, Italië. Hij was de laatste van zeven broers. Zijn tienerjaren werden getekend door het geloofsritme zoals dat in een gezonde en werkzame huiselijke kring beleefd werd en ook door zijn regelmatig bezoek aan een winkel van aroma’s en geneesmiddelen uit zijn geboortestreek. Op zijn zeventiende, schreef zijn vader hem in Luca in voor de opleiding van apotheker met de bedoeling dat hij apotheker zou worden. Gedurende bijna tien jaar volgde de jonge Johannes Leonardi deze opleiding met toewijding en volharding, maar toen hij overeenkomstig de voorschriften van de toenmalige Republiek Luca, officieel de toelating voor zijn apotheek kreeg, vroeg hij zich af het ogenblik niet gekomen was om een ander plan te verwezenlijken dat hem reeds lang aan het hart lag.
Na rijp overleg besloot hij zich aan het priesterschap te wijden. En zo werd hij na het achterwege laten van zijn apotheek en na de gepaste theologische opleiding, tot priester gewijd en deed hij in 1572 zijn eerste Mis op het feest van Driekoningen. Toch gaf hij zijn voorliefde voor de farmacie niet op omdat hij voelde dat zijn professionele bemiddeling als apotheker hem in de gelegenheid zou stellen zijn roeping ten volle uit te oefenen, namelijk door de mensen langs een heilig leven, “het geneesmiddel van God” te geven, Jezus Christus, gestorven en verrezen, ‘de maat van alle dingen’. Bezield door de overtuiging dat alle mensen dit geneesmiddel nodig hebben, meer dan gelijk wat, probeerde de heilige Johannes Leonardi van de persoonlijke ontmoeting met Jezus Christus de fundamentele reden van zijn leven te maken. ‘Men moet opnieuw van Christus uitgaan’, zei hij dikwijls en graag. De voorrang van Christus op alles werd voor hem het concrete criterium om te oordelen en te handelen en de drijfkracht van zijn activiteit als priester terwijl ondertussen een ruime en wijdverspreide geestelijke vernieuwing in de Kerk aan de gang was dank zij de bloei van nieuwe religieuze instituten en het lichtend getuigenis van heiligen zoals Carolus Borromeüs, Filippus Neri, Ignatius van Loyola, Jozef van Calasanz, Camillus de Lellis, Luigi Gonzaga. Hij wijdde zich met de Compagnie van de christelijke Doctrine enthousiast aan het apostolaat voor de jeugd en verzamelde een groep jongeren rond zich met wie hij op 1 september 1574 de Congregatie van hervormde priesters van de Allerzaligste Maagd Maria stichtte, later Orde van reguliere clerici van de Moeder Gods genoemd. Hij gaf zijn volgelingen de raad “voor de ogen van de geest alleen de eer, dienst en glorie van de gekruisigde Jezus Christus” te houden en als een goede apotheker die de gewoonte heeft de dosis aan te passen aan een precieze referentie, zei hij erbij: ‘Hef uw ogen een beetje hoger op naar God en meet de dingen aan Hem af’.
“Door apostolische ijver bewogen, stuurde hij in mei 1605 aan de pas verkozen Paus Paulus V, een “Memoriaal”, waarin hij criteria voorstelde voor een ware vernieuwing in de Kerk. Daarin merkte hij op dat “wie aanstuurt op een hervorming van de zeden bij de mensen, vooral en in de eerste plaats de glorie van God moet zoeken”; en ook dat zij moeten schitteren “door de integriteit van hun leven en zeden, zodat zij in plaats van de hervorming op te leggen, er zachtjes naartoe leiden”. Hij bemerkte bovendien dat “wie een ernstige religieuze en morele hervorming wil bewerken, vooreerst als een goed geneesheer, een aandachtige diagnose moet maken van de kwalen die de Kerk teisteren om zo in staat te zijn voor ieder ervan de meest geschikte remedie voor te schrijven”. En hij stelde vast dat “de vernieuwing van de Kerk ook moet gebeuren bij de verantwoordelijken en ondergeschikten, op hoog en laag niveau. Ze moet beginnen bij wie beveelt en zich uitstrekken over de ondergeschikten”. Omdat hij er bij de Paus op aandrong een “universele hervorming van de Kerk te promoveren” was hij bezorgd voor de christelijke opleiding van het volk, vooral van de kinderen die “vanaf de eerste jaren … in de zuiverheid van het christelijk geloof en de heilige zeden” moeten opgevoed worden.”
Johannes Leonardi werd op 17 april 1938 heilig verklaard en op 8 augustus 2006 uitgeroepen tot patroon van de apothekers. Hij wordt eveneens herdacht voor zijn grote missionaire bezieling. Met Mgr. Juan Bautista Vives en de jezuïet Martin de Funes, plande en droeg hij bij tot de oprichting van een Congregatie van de Heilige Stoel specifiek voor de missie, de ‘Propaganda Fide’ en tot de latere oprichting van het college van de Propaganda Fide dat in de loop der eeuwen duizenden priesters opgeleid heeft, waaronder een groot aantal martelaars, om de volken te evangeliseren. Hij stierf in 1609 ten gevolge van een griep die hij had opgelopen toen hij in de Romeinse buurt Campitelli mensen verzorgde die door de ziekte waren aangetast.”
In de loop van die jaren, bij de culturele en sociale overgang van de XVIe naar de XVIIe eeuw, werden de eerste tekenen zichtbaar van de hedendaagse cultuur, die gekenmerkt is door de ongegronde scheiding tussen geloof en rede en waarvan de marginalisatie van God één van de negatieve uitwerkingen is, met de illusie dat het voor de mens die ervoor kiest te leven “alsof God niet bestaat” mogelijk is volledig autonoom te zijn. Het is de crisis van het moderne denken, die paus Benedictus XVI bij meerdere gelegenheden benadrukt heeft en die dikwijls ontaardt in vormen van relativisme. Johannes Leonardi had de intuïtie van een ware remedie voor alle spirituele kwalen en hij vatte ze samen in de woorden: “Christus vóór alles”, Christus in het midden van het hart, in het midden van de geschiedenis en het heelal. En de mensheid heeft een extreme nood aan Christus – zei hij met klem – want Hij is onze “maat”. Er is geen milieu dat niet door Zijn kracht kan geraakt worden; er is geen kwaal die in Hem geen remedie vindt, er is geen probleem dat niet in Hem opgelost geraakt. “Ofwel Christus ofwel niets”! Dat is het recept voor ieder type van spirituele en sociale hervorming.
De stralende figuur van deze heilige is vooreerst een uitnodiging tot de priesters en tot alle christenen om naar de “hoge maat van het christenleven” te blijven streven die de heiligheid is, natuurlijk ieder volgens zijn levensstaat. Alleen uit de trouw aan Christus kan een authentieke kerkelijke vernieuwing voortkomen. Maar er is nog een aspect van de spiritualiteit van de heilige Johannes Leonardi. Hij zei bij meerdere gelegenheden dat de levende ontmoeting met Christus zich realiseert in Zijn Kerk, heilig maar fragiel, geworteld in de geschiedenis en in haar soms duistere toekomst waarin graan en onkruid samen opschieten, doch waarin zij ook steeds het sacrament van heil is. In het klare besef dat de Kerk het veld van God is, ergerde hij zich niet aan haar menselijke zwakheden. Om het onkruid te verhinderen, koos hij ervoor het goede graan te zijn: hij besloot namelijk Christus in de Kerk te beminnen en ertoe bij te dragen dat zij steeds meer een transparant teken van Zijn Persoon zou zijn. Met grote realiteitszin, zag hij de Kerk, haar menselijke broosheid maar ook haar manier om “Gods veld” te zijn, instrument van God voor het heil van de mensheid. En niet alleen dat. Uit liefde voor Christus werkte hij met ijver voor de zuivering van de Kerk, om haar mooier en heiliger te maken. Hij begreep dat iedere hervorming in de Kerk moet gebeuren en nooit tegen de Kerk in. Daarin was de heilige Johannes Leonardi werkelijk buitengewoon en zijn voorbeeld blijft steeds actueel. Iedere hervorming gaat zeker over de structuren maar zij moet eerst en vooral het hart van de gelovigen raken. Alleen de heiligen, mannen en vrouwen die zich laten leiden door de Goddelijke Geest, bereid om radicale en moedige keuzes te maken in het licht van het Evangelie, vernieuwen de Kerk en dragen op een doorslaggevende manier bij om aan een betere wereld te bouwen.
Bron: Audiëntie van Paus Benedictus XVI op 7 oktober 2009, twee dagen voor de 400e verjaardag van de dood van Johannes Leonardi. www.rkdocumenten.nl.
