Paus Franciscus omringt door mensen uit het Amazonegebied
Naar aanleiding van de katholieke bisschoppenvergadering over de Amazone-regio, gehouden in oktober 2019, heeft Paus Franciscus een ‘Postsynodale Apostolische Exhortatie’ uitgegeven met de titel ‘Querida Amazonia’ ofwel ‘Geliefd Amazonië’, een oproep ‘aan het volk van God en alle mensen van goede wil’
Daarin schrijft de paus onder meer: ” De wijsheid van de autochtone bevolking van het Amazonegebied roept op tot zorg en respect voor de schepping in het heldere besef dat ze haar grenzen heeft en niet misbruikt mag worden. De natuur misbruiken is de voorouders, de broeders en zusters, de schepping en de Schepper misbruiken, en daarmee een hypotheek leggen op de toekomst. Als de inheemse volkeren op hun territoria blijven, zijn zij juist degenen die het beste ervoor zorgen, op voorwaarde dat zij zich niet laten misleiden door de sirenenzang en de egoïstische voorstellen van machtsgroepen. De schade aan de natuur treft hen op een erg directe en waarneembare manier, want – zo verwoorden zij – wij zijn water, lucht, aarde en leven van het door God geschapen milieu. Daarom vragen wij dat er een einde komt aan het misbruik en de vernietiging van Moeder Aarde. (nr. 42)
De paus Franciscus drukt vier dromen voor het Amazonegebied uit:
Een sociale droom omtrent de rechten en de waardigheid van de armen en onderdrukten, in het bijzonder de inheemse bevolking;
Een culturele droom over het bewaren van de inheemse cultuur;
Een ecologische droom over het behoud van de natuurlijke rijkdommen van het Amazonegebied;
Een kerkelijke droom over de plaatselijke kerk die zich kan incarneren in de plaatselijke context.
In het boek De Bouwmeesters van Europa van de Amerikaanse historicus Thomas Woods wordt uitgebreid uiteengezet hoezeer de westerse beschaving schatplichtig is aan het geloof van de Katholieke Kerk. Dat is een opvatting die indruist tegen het main stream denken van vandaag, bij ons in de Lage Landen, in heel (West-) Europa én in Amerika. Woods beweert ook niet dat het katholieke geloof de enige bron van beschaving is geweest, of dat de Kerk geen fouten zou hebben gemaakt in haar geschiedenis. Echter: op vele terreinen, zoals de wetenschap, de universiteiten, de muziek, kunst, architectuur, westers en internationaal recht, economie, liefdadigheid, heeft de Kerk een onuitwisbaar stempel gedrukt, ja was zij zelfs de bouwster van de westerse beschaving.
“Geen instituut heeft meer gedaan in de vorming van het Westen dan de tweeduizend jaar oude katholieke kerk – en dat op een wijze die we hebben vergeten of nooit eerder hoorden. De bouwmeesters van Europa is een essentieel boek om de verloren waarheid te herontdekken”.
Dit boek gaat over zeven culturele revoluties, die een direct gevolg zijn van de aanwezigheid van het christendom in de wereld, en die de maatschappij fundamenteel ten goede hebben veranderd.
Het christendom bracht een radicaal nieuwe kijk op de persoon, het gezin, arbeid, godsdienst, gemeenschap, op het sterven en op de staat. Deze zeven revoluties hebben het aanschijn van het antieke heidendom radicaal getransformeerd door menselijke relaties te veranderen, in steeds wijder wordende concentrische cirkels, te beginnen met het individu tot uiteindelijk de hele samenleving beïnvloed werd.
Dit boek getuigt van de kracht van het evangelie doorheen de loop van de geschiedenis en vormt tegelijk een oproep aan de christenen van de 21ste eeuw om hun verantwoordelijkheid in de huidige samenleving op te nemen.
Dit jaar vieren we Pasen op een wel heel bijzondere manier: tijdens de Corona-pandemie, die het openbare leven bijna geheel stilgelegd heeft. Geen bijeenkomsten meer van welke aard ook: de kerkdiensten inbegrepen. Maar dat weerhoudt ons er niet van u een Zalig Pasen toe te wensen, feest van de opstanding van de Heer, hetgeen, zoals paus Franciscus het in de Paaswake verwoordde, ons reden geeft om hoopvol in het leven te staan, welke de omstandigheden van ons bestaan ook zijn.
Over ‘Opstaan uit de dood‘, hebben we in 2012 een uitzending verzorgd bij Radio Maria België. Kan je daar in redelijkheid wel in geloven? Het tart de wetten der natuur, die zeggen: ‘Dood is dood’. Maar afgaande op de bijbelse en buiten-bijbelse bronnen die ons ter beschikking staan, kunnen we rationeel maar tot één conclusie komen: Jezus moet werkelijk uit de dood zijn opgestaan. Die zuiver rationele analyse kunt u nog eens teruglezen en terugluisteren via deze link.
Een bijgewerkt overzicht van onze activiteiten:
Biofides Symposium
Dit voorjaar hadden wij – gezien het succes van ons symposium in 2019 bij gelegenheid van ons tienjarige bestaan – een tweede symposium willen organiseren, nu over ‘Evolutie en Schepping’. Door omstandigheden, waaronder het coronavirus, hebben wij die plannen nu moeten uitstellen naar komend najaar of zelfs het voorjaar van 2021. Voor dit tweede Biofides symposium hebben zich drie eminente sprekers beschikbaar gesteld: Prof. Gijsbert van den Brink (VU Amsterdam), Mgr. Dr. Everard de jong (Bisdom Roermond) en Prof. Dominique Lambert (Universiteit Namen). De bedoeling is om in het Nederlands taalgebied het denken over de relatie tussen het scheppingsgeloof en de evolutiebiologie op te verdiepen. Dat doen we met deskundigen uit zowel België als Nederland, zowel katholiek als protestants. We zien er erg naar uit om dit symposium binnen afzienbare tijd te realiseren. Blijf ons volgen voor meer informatie. Het symposium zal zo goed als zeker in Maastricht plaatsvinden.
Biofides en de medische wereld
Vanaf het begin van ons bestaan, in 2009, zijn wij nauw betrokken geraakt bij katholieke artsenorganisaties in België, Nederland, Europa en Wereldwijd. In België adviseren we het bestuur van de Belgische Artsenvereniging Sint-Lucas en voeren we de hoofdredactie van het tijdschrift Acta Medica Catholica. In het Paas-nummer aandacht voor de Corona-crisis, artikelen over geweten, atheïsme, gender en meer. In oktober organiseren we het tweetalig colloquium ‘Geneeskunde in dienst van het kind’. Tijdens dat colloquium zal ook aandacht worden besteed aan het ongeboren kind en de wording van nieuw leven langs de weg van de methoden van natuurlijke geboorteregeling. Info: www.cathmed.be.
We zijn bijzonder blij ertoe bij te kunnen dragen dat in België de tweetalige katholieke artsenorganisatie in gesprek gaat met initiatieven uit beide taalgemeenschappen om deugdelijke methoden van natuurlijke geboorteregeling in de geneeskundige praktijk ingang te doen vinden. Naast de principiële opstelling van de betrokken artsen zal veel afhangen van de vraag of de ziektekostenverzekeringen en ziekenfondsen bereid zijn de kosten voor vorming in natuurlijke geboorteregeling voor echtparen terug te betalen, en niet alleen de hormonale anticonceptie.
Voor Biofides is dit onderwerp een prioriteit: het respect voor het leven begint daar waar het leven begint: in de liefdesrelatie tussen man en vrouw en de manier waarop zij met hun beider lichaam en hun vruchtbaarheid omgaan. Daarvoor hebben we in het verleden meegewerkt aan de publicatie van de ‘Theologie van het Lichaam’ van paus Johannes Paulus II, en in de Belgische katholieke artsenvereniging aandacht gevraagd voor de natuurlijk methoden van regulatie van de geboorten. Indien we het respect voor het leven hier zullen weten te herwinnen, zal dit ook later in de zwangerschap (we doelen op abortus) gemakkelijker op te brengen zijn, net als – uiteindelijk – aan het einde van het leven (we doelen op euthanasie).
Uit hoofde van Biofides en de Belgische katholieke artsenvereniging zijn wij ook aanwezig bij een kerkelijk overleg van deskundigen over actuele bio-ethische vraagstukken, gaande van levenseinde-vraagstukken, via abortus tot natuurlijke geboorteregeling en educatie dienaangaande aan jongeren in het onderwijs.
Ondertussen gaan we door met het ondersteunen van het voorzitterschap van de Wereldfederatie van Katholieke Artsenverenigingen, FIAMC, dat door de voormalig voorzitter van de Belgische vereniging bekleed wordt. Na de consecratie van artsen uit de gehele wereld aan het Heilig Hart van Jezus, vorig jaar juni in Rome, staat daar – naast de corona-crisis – de christelijke antropologie centraal. Door een juist mensbeeld, op grond van geloof, rede en wetenschap, zullen we op een andere, meer humane manier, met de mens als patiënt omgaan. In een later stadium zal het thema ‘de Barmhartige Samaritaan’ centraal staan: het wekken van een houding van ware compassie, naar het voorbeeld van Christus zelf. Praktisch ondersteunen we het voorzitterschap onder meer door het onderhoud en de vernieuwing van de website www.fiamc.org en de aanwezigheid van FIAMC op de sociale netwerken (Twitter, Facebook en LinkedIn). Bovendien maken we sinds kort deel uit van een overlegforum van de Europese federatie van katholieke artsenverenigingen (FEAMC).
Biofides op de Radio
Voor Radio Maria Nederland zijn wij onlangs ingegaan op de Coronacrisis. We bespreken er een paar basale feiten. U kunt die uitzending (16 minuten) hier beluisteren. De maandelijkse uitzendingen van Biofides bij Radio Maria België zijn helaas komen te vervallen. Bij Radio Maria Nederland gaan ze wel door: ééns in de twee weken op vrijdag om 10.15 uur. Deze wordt herhaald om 16.30 en 23.15 uur. Daarna zijn ze te beluisteren op de Biofides Soundcloud.
Er sluimert al enige tijd bij ons het plan om met een Biofides podcast of zelfs video-cast te beginnen: regelmatig een audio- of video-opname te realiseren over een specifiek onderwerp. We studeren op dit project en hopen er u spoedig nader over te kunnen berichten. Misschien hebt u concrete vragen die u in deze internet-uitzendingen (desgewenst anoniem) besproken zou willen hebben. Stuurt u ons dan een mailtje info@biofides.eu. Dat geldt voor Belgen én Nederlanders!
Biofides op de Sociale Netwerken
Dagelijks bereikt ons heel veel uiterst interessante informatie uit de gehele wereld die ons (biologisch) bestaan én ons geloof betreft. Het is onmogelijk om die allemaal te publiceren op onze website of in nieuwsbrieven als deze. En we willen u ook niet onnodig veel berichten sturen. Wat wel mogelijk is, is deze informatie met u te delen op de sociale media. Daarom hebben we de afgelopen tijd een extra inspanning gedaan om deze te ‘voeden’ met interessante informatie. Een overzicht:
Wereldfederatie van Katholieke Artsenverenigingen (FIAMC.org) op Twitter, Facebook en LinkedIn
Ons doel is om een zo groot mogelijk publiek te helpen het denken (filosofie) en handelen (bio-ethiek) af te stemmen op wat redelijk is en (derhalve) in overeenstemming te brengen met het (katholiek-christelijke) geloof. Of, omgekeerd, wat ‘katholiek’ is én (dus) ook redelijk.
Steun Biofides
Onlangs hebben wij een oproep gedaan om ons te helpen een tekort van 2000 euro aan verplaatsingskosten in 2019 weg te werken. U heb genereus gereageerd: dank u wel!
Uw steun blijft echter ook in 2020 onmisbaar: voor verplaatsingen, internetkosten, website, kantoorbenodigdheden, abonnementen, studiemateriaal…
U kunt uw eenmalige of regelmatige gift storten op
IBAN: BE04 3930 2829 8831
BIC: BBRU BE BB
ten name van Biofides, Aalst (B)
onder vermelding van ‘gift’
Ook kleine (maand-) bedragen worden zeer op prijs gesteld.
Hoe denkt de katholieke kerk over de gezondheidszorg? U kunt dat te weten komen door het ‘Nieuw(e) Handvest voor Werkers in de Gezondheidszorg’ open te slaan. Aan de hand van drie hoofdthema’s wordt het denken van de katholieke kerk toegelicht:
Voortbrengen
Leven
Sterven
Dat alles aangevuld met een visietekst over ‘dienaars van het leven’ en een trefwoordenlijst vormt dit boek een uitstekende inleiding, een handzaam naslagwerk.
Het Handvest is tot stand gekomen om zo duidelijk mogelijke richtlijnen aan te reiken voor ethische problemen in de wereld van de gezondheidszorg.
In 1994 werd de eerste uitgave voor het Handvest voor de werkers in de gezondheidszorg gepubliceerd. Het boek werd vertaald in negentien talen en bleek een waardevol instrument te zijn bij de vorming van de beroepsgroepen die werkzaam zijn in de gezondheidszorg. Vanwege de nieuwe inzichten op biomedisch en wetenschappelijk gebied en vanwege de uitspraken van het leergezag na 1994, gedurende de pontificaten van Johannes Paulus II, Benedictus XVI en Franciscus, werd het noodzakelijk geacht om het Handvest bij te werken en te actualiseren. De fundamentele opzet is echter dezelfde gebleven, de ondersteuning namelijk van de werkers in de gezondheidszorg om dienaars van het leven te zijn.
Ons bereikte eenvraag over interseksualiteit, naar aanleiding van een artikel op het ‘Gezondheidsnet.nl’ uit 2018. De vraag was ingegeven door de wijziging van de transgenderwet in Nederland wordt. Waar gaat het bij interseksualiteit over?
“Intersekse is een pleuristerm, zei rockzangeres en presentatrice Ryanne van Dorst – artiestennaam Elle Bandita – letterlijk toen ze in 2017 bekendmaakte dat ze dubbelslachtig is geboren. Van Dorst ziet liever dat het woord hermafrodiet weer terugkeert”, zo opent het artikel. “Nog los van de verschillende meningen over de terminologie, blijkt de term intersekse ook inhoudelijk veel vragen op te roepen. Bén je intersekse, of héb je intersekse? Is het hetzelfde als transgender? Om hoeveel mensen gaat het eigenlijk? En moeten we er iets mee, of gaat het er vooral om dat we als maatschappij accepteren dat er meer is dan het ideaalbeeld ‘jongetje – meisje’?”
Laten we van onze kant de diverse termen vragen bespreken, aan de hand van genoemd artikel.
Hermafroditisme is tweeslachtigheid dat bij sommige lagere diersoorten en planten voorkomt, maar niet bij de mens. ‘Elle Bandita’ kan dus onmogelijk ’tweeslachtig’ geboren zijn. Dan zou ze vrouwelijke en mannelijke geslachtsorganen moeten hebben die in principe goed werken.
Interseksualiteit is het verschijnsel – bij de mens – dat door een genetische of fysiologische (bijvoorbeeld hormonale) fout een kind uiterlijk ergens tussen man en vrouw inzit. Genetisch is het echter een man of een vrouw.
Het Gezondheidsnet maakt ons inziens een fout als men schrijft: “In werkelijkheid worden er ook meisjes geboren met XY-chromosomen en jongetjes met XX-chromosomen. Ook komen er jongetjes ter wereld die een vagina hebben, en worden er meisjes geboren met een clitoris die zo groot is dat je ook zou kunnen zeggen dat ze een kleine penis heeft”. Jongetjes met XX-chromosomen zijn geen jongetjes, maar meisjes met jongensachtige kenmerken; meisjes “met een clitoris die zo groot is dat je ook zou kunnen zeggen dat ze een kleine penis heeft” zijn gewoon meisjes, met een ‘probleem’.
“Intersekse heb je, transgender ben je…” beweert te website. Daar ben ik het niet mee eens: in beide gevallen gaat het om een ‘aandoening’: in het eerste geval van genetische of hormonale, dus lichamelijke aard; in het tweede geval van psychische aard. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de studie van 2016 van New Atlantis over seks en gender: er is geen wetenschappelijke (biologisch, psychologische of sociologische) rechtvaardiging voor het gebruik van de termen ‘seksuele voorkeur of genderidentiteit’. Er kunnen natuurlijk wel redenen zijn waarom iemand twijfelt aan zijn/haar seksuele voorkeur of ‘gender’, maar dat maakte het niet tot een natuurlijke conditie.
Terecht stelt ons inziens het Gezondheidsnet dat de medische wereld sinds 2006 minder geneigd is operatief en/of hormonaal in te grijpen bij interseksualiteit. En inderdaad is het het taboe op intersekse nog altijd bijzonder groot is.
En dan de genoemde vormen van interseksualiteit
AOS: ‘Vrouwen’ met het Androgeen Ongevoeligheid Syndroom zijn geen vrouwen maar mannen, want XY, maar ongevoelig voor mannelijke hormonen. Eierstokken en baarmoeder ontbreken dan ook. Ze zien er erg vrouwelijk uit en de vraag is hoe ze daar mee om moeten gaan. (Bron) Dit heeft niets met ’transgender’ te maken: dat gaat over ‘gevoel’.
Het syndroom van Turner (of ovariële dysgenesie) is een chromosomale afwijking bij vrouwen. Het houdt in dat een van de twee X-chromosomen deels of geheel ontbreekt (X0). Zij zien er minder vrouwelijk uit, als ze al geboren worden. In totaal leidt het syndroom van Turner in 99% van de gevallen tot een miskraam, als het om een meisje gaat. Jongens waar een X-chromosoom ontbreekt zijn niet levensvatbaar.
Syndroom van Swyer: Mensen met dit syndroom hebben XY-chromosomen, maar geen geslachtsklieren (eierstokken/zaadballen). Genetisch zijn ze man, uiterlijk echter vrouwelijk. Daardoor groeien ze meestal op als meisje. Soms hebben ze wel een baarmoeder. De onderontwikkelde geslachtsklieren worden vaak verwijderd, omdat ze een hogere kans op kanker in zouden houden. Daarnaast krijgen ze dan (vrouwelijke) hormoontherapie om huh vrouwelijkheid te versterken. De geslachtsklieren maken immers normaal gezien de geslachtshormonen. Genetisch zijn het echter mannen.
Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser (MRKH): Vrouwen met MRKH hebben wel XX-chromosomen en vaak ook eierstokken, maar de vagina en/of de baarmoeder ontbreekt. Het zijn dus wel degelijk vrouwen.
Adreno Genitaal Syndroom (AGS): Is een hormonale bijnierziekte, bij jongens en bij meisjes, die gepaard kan gaan met ‘intersekse’ (uiterlijk). Meisjes (XX-chromosomen) kunnen zo sterk vermannelijkt zijn, wat een hersteloperatie nodig maakt. Soms gaan ze liever als jongen door het leven. Bij jongens zijn er geen uitwendige kenmerken van de ziekte. (Bron)
Syndroom van Klinefelter: Mannen met dit syndroom hebben een extra X-chromosoom, dus XXY-chromosomen. De moeder heeft in de eicel blijkbaar niet één X maar twee doorgegeven. Ze hebben een vrouwelijker vetverdeling, brede heupen en zijn vaak niet of sterk verminderd vruchtbaar. Maar het zijn mannen met een ‘probleem’.
Ik maak dus een onderscheid tussen:
planten- en diersoorten die van nature de twee geslachten in één lichaam dragen (Hermafroditisme)
mensen die of man of vrouw zijn, maar door genetische of hormonale defecten lichamelijke kenmerken van het andere geslacht krijgen, of kenmerken van het eigen geslacht missen (zg. Interseksualiteit, maar ik ben niet gelukkig met die term: het gaat om seksualiteit ‘met een aandoening’).
mensen die eerder met een psychologisch probleem zitten in de aanvaarding van hun biologisch geslacht (gender), of de relatie met het andere geslacht (seksuele oriëntatie)
Het ‘gezondheidsnet’ heeft de neiging steeds van meisje of jongen te spreken op grond van het uiterlijk en niet op grond van de biologie. Dat past goed in de ‘gender-cultuur’, waar wat men voelt of ziet, meer telt dan de biologische waarheid. Ik ben het daar dus niet mee eens: mannelijkheid en vrouwelijkheid zijn biologische eigenschappen, met psychologische, sociale en culturele gevolgen, ja zelfs theologisch gefundeerd (vergelijk de Theologie van het Lichaam van paus Johannes Paulus II) maar je bent en blijft man dan wel vrouw.
Thomas a Kempis op de Agnietenberg bij Zwolle (1569).
Hoe werd er in de veertiende eeuw, onder christenen in de Nederlanden, over de wetenschap gedacht? Iets daarvan komen we te weten in onderstaand citaat uit het boek ‘De imitatione Christi’, letterlijk: ‘Over de navolging van Christus’, van Thomas van Kempen. Hij werd geboren rond 1380 in Kempen, net over de Nederlands-Duitse grens bij Venlo in het toenmalige Keurvorstendom Keulen. Hij is gestorven in Zwolle op 25 juli 1471. Hij was een vertegenwoordiger van de ‘Moderne Devotie’, een religieuze beweging die in het leven was geroepen door Geert Grote (1340-1384) uit Deventer. Deze streefde naar een oprecht en diep christelijk leven. Vies van wetenschap waren ze zeker niet in die tijd: verlangen naar kennis heeft de mens immers van nature. Maar zonder de kennis van God kan wetenschappelijke kennis al snel tot hoogmoed aanleiding geven, vindt Thomas. En veel van wat de wetenschappers beweren is zo zeker niet als zij het soms doen voorkomen. Geldt dat ook niet een beetje voor onze tijd? We laten Thomas aan het woord…
Elk mens is van nature begerig naar kennis, doch waartoe dient de wetenschapzonder de vrees voor God? Waarlijk een nederige boer, die God dient, is beter dan detrotse wijsgeer, die de loop der sterren nagaat en op zichzelf geen acht geeft. Wie wèlzichzelf kent, wordt gering in zijn eigen ogen, en verheugt zich niet over de lof dermensen. Al wist ik alles wat in de wereld is, en ik de liefde niet bezat, wat zou het mijbaten voor God, die mij volgens mijn werken zal oordelen?
Laat af van overmatige zucht naar wetenschap: want daarin wordt grote verstrooiingen veel bedrog gevonden. Die iets weten, willen gaarne de aandacht trekken en de naam van wijzen dragen. Daar zijn vele dingen, welker kennis aan de ziel weinig of geen voordeel bijbrengt. En hij is zeer dwaas, die zich met iets anders bekommert, dan wat voor zijn zaligheid dienstig is. Veelheid van woorden verzadigen de ziel niet: maar een goed leven verfrist de geest, en een zuiver geweten geeft een groot betrouwen opGod.
Hoe meer gij weet en hoe beter, zo veel te strenger zult gij geoordeeld worden, tenzij gij heiliger leeft. Wil u dus niet verheffen op enige kunst of wetenschap, maarvrees eerder om de kennis, die u gegeven is. Dunkt het u dat gij te veel weet entamelijk wel verstaat, wees evenwel verzekerd dat er nog veel meer is, wat gij niet weet. Heb geen hoge dunk over uzelf maar erken liever uw onwetendheid. Wat wilt gij u boven een ander stellen, aangezien er velen gevonden worden, die geleerder zijn dan gij, en beter in de wet onderwezen? Indien gij iets met nut wilt weten en leren, wees dan gaarne onbekend, en voor niets geacht.
Deze is de verhevenste en nuttigste wetenschap: zichzelf werkelijk kennen en klein achten.Van zichzelf niet houden, en van de anderen altijd een goede en een hoge dunkhebben, dat is grote wijsheid en hoge volmaaktheid. Gesteld dat gij een anderopenlijk zoudt zien zondigen, of ernstige wandaden begaan, dan moet gij uzelf nog niet beter achten, want gij weet niet hoe lang gij in een goede staat kuntvolharden. Wij zijn allen zwak; maar houd niemand voor zwakker dan uzelf.
Van 6 tot 27 oktober 2019 werd er in Rome een bijeenkomst van rooms-katholieke bisschoppen en kerkelijke leiders uit het Amazonegebied gehouden, ook wel ‘Amazonesynode’ of – meer officieel – “Bijzondere Synode over de Amazone” genoemd. Paus Franciscus riep deze synode bijeen tijdens zijn bezoek aan Peru op 19 januari 2018.
Voor onze tweewekelijkse uitzending bij Radio Maria Nederland werden we gevraagd ons uit te spreken over het onderwerp van de verslaving, waar in de Nederlandse en ook in de Belgische media veel aandacht voor is. Blijkbaar is verslaving, in uiteenlopende verschijningsvormen een toenemend probleem. Hoe kan je hier vanuit de biologie én het geloof over spreken?
Allereerst: in het woord verslaving zit het woord ‘slaaf’, wat staat voor leven in onvrijheid. Op een of ander vlak kan ik niet meer over mijzelf beschikken. Het grootste geschenk, wellicht, dat ik als mens meegekregen heb, en dat mij onderscheidt van de dieren, is om persoonlijke keuzen te kunnen maken. Door een bepaalde factor is die vrijheid verminderd of zelfs verdwenen. Ik moét dit of dat doen, of ik kán iets niet laten. Daar worstelde overigens de apostel Paulus, 2000 jaar geleden ook al mee: “Ik doe niet het goede dat ik wil, maar het kwade dat ik niet wil … rampzalige mens die ik ben!” (Romeinen 7, 15-24).
Daarmee komen we op wat het woord ‘vrijheid’ eigenlijk betekent. Het betekent niet dat ik doe wat ik wil, waar ik zin in heb. Want dan doe je mogelijk iets, waar je in feite aan verslaafd bent en wat misschien wel helemaal niet goed voor je is. Bijvoorbeeld weer eens een ‘joint’ opsteken. Nee, vrijheid betekent het vermogen dat wij van God gekregen hebben om de vrije beslissing te nemen het goede te doen en het kwade te laten. Dus wat goed is voor mij, mijn naaste, de samenleving, het milieu, en uiteindelijk ‘tot meerdere eer en glorie van God die mij geschapen heeft’, en mij die vrijheid gegeven heeft, omdat Hij mij naar zijn beeld en gelijkenis heeft gemaakt. Als ik die vrijheid verspeeld heb – om welke reden dan ook of hoe dan ook – dan ben ik waarschijnlijk ergens aan verslaafd.
De website van de Nederlandse Hersenstichting maakt onderscheid tussen verslavingen aan stoffen en verslaving aan gedrag. We kunnen verslaafd zijn aan alcohol, drugs, snoep, maar ook aan sport, onze smartphone, het internet, tv, porno, maar ook aan boeken, ga zo maar door. Niet al deze zaken zijn op zich genomen slecht. Maar vanaf het moment dat ik niet meer vrij sta ten opzichte van deze dingen, ben ik eraan verslaafd. Sommige zaken zijn natuurlijk sowieso slecht voor ons, zoals heroïne, LSD, pornografie, enz. Verslaving aan beeldschermen, bijvoorbeeld, maken stoffen aan in de hersenen (neurotransmitters), die onze hersenen anders doen functioneren. Dopamine en endorfine kunnen ons zo steeds weer doen hunkeren naar bepaalde gevoelens, zo erg dat we ons gedrag op een zeker moment niet meer de baas zijn. Wat nog belangrijker is dan stofjes of gedragingen, is wat er zich afspeelt op het niveau van ons hart, daar waar we onze diepste keuzes maken.
Onze vrijheid ten opzichte van dergelijke zaken maakt ons tot wie we eigenlijk zouden moeten zijn: vrije, verantwoordelijke mensen. Want vrijheid impliceert ook verantwoordelijkheid: dat te doen wat goed is, en wat niet goed is te laten. Dat onderscheidt ons van de dieren. Verantwoordelijk gedrag, of gebruik van stoffen, is goed voor ons lichaam, onze psyche, onze geest. Maar hoe vinden we die vrijheid terug als we deze verloren zijn?
Het lijkt me noodzakelijk steeds naar de onderliggende oorzaken achter de verslaving te kijken: een ongelukkig huwelijk, een gebroken carrière, financiële problemen, eenzaamheid, het niet meer zien zitten, ziekte, enz. Strijden tegen een verslaving, of het nu porno is of sigaretten, heeft weinig zin als we niet onder de oppervlakte kijken, naar wat het levensgeluk van de mens ondermijnt. Dat is werk voor psychologen en andere professionele hulpverleners. Maar uiteindelijk lijkt me dat we een verslaving pas echt te boven kunnen komen als we onze relatie met God weten te herstellen, zijn licht op ons leven toelaten en zijn genadegaven ontvangen. Zij geven ons niet alleen het inzicht, maar ook de kracht en de moed om het goede voortaan wél te doen en het verkeerde écht te laten. Gebed, sacramenten, een goede geestelijke coach, naast de professionele hulpverlening: het een niet zonder het andere.
Het is immers God die ons geschapen heeft, mét het geschenk van de vrijheid dat ons tot ‘iemand’, tot een ‘persoon’ maakt, iemand die verantwoordelijkheid kan aanvaarden voor zijn leven en tot een verantwoorde levensstijl komt, ook al is de weg lang. We kunnen ons niet indenken dat God in de hemel zit te wachten op mensen die nog aan van alles en nog wat verslaafd zijn, in het uur van hun dood. Natuurlijk is God genadig en barmhartig, maar Hij roept ons hier op aarde al op om ‘heilig’ te zijn, dat wil zeggen: ‘vrij, en dus in staat om het goede te doen’, dus niet verslaafd.
Een samenleving die God naar het ‘rijk der fabelen’ heeft verbannen, bestaat uit mensen die niet op de bron van hun bestaan zijn aangesloten en daardoor andere ‘goden’ in hun leven gaan aanbidden, om er vervolgens niet volledig door vervuld te worden, of erger nog: eraan verslaafd. Indien voetbal mijn ‘god’ is, dan verlies ik de vrijheid ten opzichte van dat spelletje, waarvan paus Johannes Paulus II zou hebben gezegd: “Voetbal is het allerbelangrijkste van alle onbelangrijke dingen”. Dus: geniet maar van een avondje voetbal. Wees er echter niet aan verslaafd. Wees slechts aan God verslaafd. Die weet wat goed voor je is.
Van nature onwijs zijn alle mensen, die met onwetendheid over God behept zijn, en die niet in staat zijn geweest uit de zichtbare goederen Hem te kennen die is, en evenmin door het beschouwen van de werken de kunstenaar hebben leren kennen, maar die of het vuur of de wind of de snel bewegende lucht of de sterrenhemel of het onstuimige water of de lichten aan de hemel zijn gaan houden voor de beheerders van de wereld, voor goden.
Indien zij, door hun schoonheid bekoord, die dingen voor goden gingen aanzien, dan hadden zij moeten begrijpen, hoeveel voortreffelijker de Heer van dat alles is, want Hij die het geschapen heeft is de oorsprong van de schoonheid.
Indien zij het echter deden, omdat zij verbijsterd waren over die macht en werking, dan hadden zij uit de verschijnselen moeten begrijpen, hoeveel machtiger de Maker ervan is, want uit de grootheid en de schoonheid van de schepselen wordt men door vergelijking hun Schepper gewaar.
Niettemin treft deze mensen maar weinig blaam, want zij komen misschien op een dwaalspoor, terwijl zij God toch zoeken en willen vinden. Want terwijl zij zich met zijn werken bezighouden en zoeken, verlaten zij zich op hun ogen: wat zij zien is immers mooi.
Anderzijds zijn ook zij niet te verontschuldigen. Want indien zij in staat waren zoveel te weten, dat zij zich van de wereld een gedachte konden vormen, waarom hebben zij dan niet veeleer de Heer van dat alles gevonden?
Uit het boek der Wijsheid 13,1-9, Bijbel, Oude Testament, geschreven tussen 50 v. Chr. en 30 na Chr. Waarschijnlijk is het ontstaan in Alexandrië.
