In februari 2013 stond het programma ‘Biofides’, de naam van de maandelijkse radio-uitzending bij Radio Maria België maar vooral van het apostolaat voor biologie en geloof, in het teken van de schepping van de mens als man en vrouw. We gingen in op de biologische aspecten van het ontstaan van de mens uit – zoals de evolutiebiologie ons leert – de primaten, de visie daarop vanuit het geloof, het verschil tussen mens en dier, het verschil tussen de geslachten, de menselijke seksualiteit en vruchtbaarheid, het wezen van het huwelijk, en confronteren dit alles met de opvattingen van onze tijd. Hoe kunnen we vandaag op dit delicate terrein brengers van goed nieuws zijn omtrent het menselijk leven? De uitzending was op 5 februari om 13 uur live vanuit de studio in Leuven en zal binnen afzienbare tijd op deze pagina online opnieuw te beluisteren zijn.
Notities voor de uitzending van Biofides bij Radio Maria België van 5 februari 2013 met als thema ‘Man en vrouw schiep Hij hen..’
Biofides
– geloof bezien in relatie tot de wetenschap, in het bijzonder de biologie
– de confrontatie van de moderne inzichten van de wetenschap met godsdienst in et algemeen en der katholieke godsdienst in het bijzonder
– 1e verjaardag van Biofides bij Radio Maria België (al langer bij Radio Maria Nederland)
– Al vele thema’s besproken
- Geloof en wetenschap
- Evolutie en schepping
- Het bestaan van God
- Opstaan uit de dood
- Geloof en geneeskunde
– Recent bezoek aan Rome, congres bio-ethiek voor katholieke artsen uit heel Europa
- Is alles wat medisch-technisch kan ook goed voor de mens
- Is de mens een biologisch object of een persoon, een subject
- Hoe zit het pet de waardigheid van de menselijke persoon in de geneeskunde
- Hoe kan je vandaag arts én katholiek zijn
- Waarop zijn onze ethische beginselen gebaseerd?
– Website www.biofides.eu: teksten en audiobestanden van onze uitzendingen
– Het belang van een juiste kijk op de relatie geloof en wetenschap, ook voor de medische ethiek
– Het belang van een juiste visie op de mens
Thema van vandaag: Man en vrouw schiep Hij hen
– dat zinnetje uit het eerste hoofdstuk van genesis:
– bezien vanuit het perspectief van de wetenschap
– met een open oog voor wat de filosofie en de theologie zeggen, de kerk
De mens biologisch gezien
– grote verwantschap met de dieren qua lichaamsbouw (bouwplan) , op het niveau van orgaansystemen, weefsels werking van cellen, erfelijkheid, geslachtelijkheid (man en vrouw)
– er lijkt een zelfde architect achter te zitten
– er zijn verschillen maar ook grote overeenkomsten, zoals tussen alle soorten
– is er ook verwantschap?
De evolutietheorie
-er is een geschiedenis van het leven waar te nemen: fossiele,, aardlagen, reconstructie van de geschiedenis van het leven op aarde
-sinds Darwin denkt men ook de werking van de evolutie steeds beter te begrijpen: mutaties in de genetische aanleg, selectie op de meest gunstige eigenschappen, aanpassing aan veranderende omstandigheden
-ook de mens zou in dit schema passen en voort komen uit eerdere levensvormen.
-Wij zouden gemeenschappelijke voorouders delen met de hogere apen (chimpansee, bonobo)
-Er is nog veel onduidelijk maar er tekenen zich toch patronen af die op evolutie wijzen als biologisch en historisch feit, ook voor de mens
Paleo-antropologie
– Homo sapiëns is volgens de huidige inzichten in de Omo vallei in noordoost Afrika ontstaan uit mensapen (de Hominiden, het geslacht Homo)
– ongeveer 20-30.000 jaar geleden volgens de huidige schattingen
– mogelijk is de Neanderthaler een verdrongen soort geweest
– het succes van onze hersencapaciteit en culturele eigenschappen zou andere soorten verdrongen hebben
– We zouden van mens kunnen spreken op heg moment dat we grafcultus, dat wil zeggen religieuze uitingen aantreffen die wijzen op geloof in leven na de dood en geloof in het goddelijke.
– Probleem: de wetenschap kijkt alleen naar het stoffelijke en kan hoogstens door vondsten die op religie wijzen speculeren over de geestelijke eigenschappen van die eerste mensen.
Is er een wezenlijk verschil tussen mens en dier?
– het wezenlijke verschil tussen mens en dier zit hem in de geestelijk eigenschappen die er op de een of andere manier bij gekomen zijn in de geschiedenis van het leven, de evolutie van de mens.
– We zitten op de grens van de weenschap en kunnen nog slechts filosoferen op grond van hoe wij vandaag de mens zien en op grond van wat de godsdienst ons over de mens zegt.
De theologie
– bijbel en traditie leren ons iets over de mens bezien vanuit het standpunt van God
- dat God bestaat en de eerste oorzaak is van alle bestaan
- dat de schepping goed geschapen is, te onderscheiden van de schepper, niet te scheiden
- dat de mens naar Gods beeld geschapen is, als mans en vrouw
- dat de mens onschuldig was in het begin, in volledige harmonie met God
- dat de mens voorbestemd is voor ‘de zevende dag’: de” eeuwige rust bij God, de hemel, met ziel én lichaam.
- dat de mens een vrije wil kreeg welke hij kon maar niet hoefde te misbruiken
- dat er een verleider bestaat en dat der mens zich heeft laten verleiden tot ongehoorzaamheid
- dat lijden en dood zo hun intrede deden in het leven van de mens
- dat dier eerste zonde de gehele mensheid getekend geeft
- dat er God van meet af aan in een reddingsplan voorzag (God wist natuurlijk dat dit kon gebeuren)
- Dat Hij mens is geworden om dat reddingsplan uit te voeren: de vergeving van de zonden en de opstanding uit de dood.
- Dat de Kerk ons door Christus en door de uitstorting van de Heilige Geest gegeven is om dat verlossingswerk voort te zetten tot in onze dagen.
- Dat ook wij gedoopten bestemd zijn voor de eeuwigheid, met ziel en lichaam.
Filosofie
-de mens heeft een vrije wil (naast intelligentie, taal, zelfbewustzijn)
-de mens is iemand, een persoon
-de mens ontmeent de waardigheid van zijn persoon–zijn aan zijn beeld van God zijn
Hoe kunnen wij de theologie en de wetenschap met elkaar verzoenen?
– beide zoeken naar de waarheid
- de één op het gebied van Gods bestaan en zijn liefesplan met de schepping en de mens.
- de ander op het niveau van wat we met onze zintuigen kunnen waarnemen, meten en begrijpen.
– Wat de wetenschap vindt kan niet in strijd zijn met het geloof indien zij het bij het juiste eind heeft: wat zij onderzoekt is immers geschapen door God.
– Gelovigen moeten dus serieus luisteren naar de wetenschap, wat de Kerk ook doet (pauselijke academie voor wetenschappen)
– Wetenschappers moeten niet net doen alsof God niet bestaat en geloof belachelijk is: zij hebben geen uiteindelijke verklaring voor het bestaan, noch weten zij wat de zin er van is en of er iets meer is dan alleen het zintuiglijk waarneembare.
– Goede wetenschap helpt ook het goddelijke beter te begrijpen (en dus niet een ster voor een god aan te zien)
– Goede theologie maakt van god geen karikatuur die als stoplap wordt gebruikt voor wat we niet begrijpen (de god van de gaten).
– Er kunnen paradoxen zijn, maar geen echte tegenstellingen, tussen wat het geloof en de wetenschap zeggen.
De interpretatie van de Bijbel
– dat is een zaak van de Kerk, het leergezag, niet van individuele mensen of bepaalde exegeten (protestantisme)
– ook bijbelwetenschap is van belang om de bijbel beter te verstaan.
– Echter nooit buiten de geloofstraditie of zonder het beslissend word van de kerk die door Jezus (dat is God!) op aarde daartoe aangesteld is, de volmacht gekregen heeft. (sleutelmacht); wie naar u luistert, luistert naar Mij).
– De Bijbel is geen biologieboek, of wetenschapsjournalistiek.
– De schrijvers drukken zich uit in de woorden, beelden en met de kennis van de kosmos en het leven van hun tijd.
– Toch is God de auteur, de geselecteerde teksten in de canon van de Bijbel (door de Kerk onderscheiden, vooral op grond van gebruik in de liturgie) is ‘geïnspireerd’.
– Twee uitersten vermijden bij de eerste hoofdstukken van de bijbel
- Het zijn laar mythen: geen historische basis
- Het zijn ooggetuigeverslagen, geheel letterlijk te nemen
– De waarheid ligt in het midden.
– Af en toe spreekt de Kerk zich bindend uit over de interpretatie van bepaalde passages, maar dat is eerder uitzonderlijk.
– De Kerk geeft eerder een leidraad tot een juist verstaan, dank zijn de kerkvaders, de concilies, de pausen, de gehele traditie.
– De catechismus is een goede bron hoe we bepaalde zaken moeten verstaan, ook Deum Verbum (Vaticanum II) en latere documenten over Gods woord in het leven van de Kerk.
– Laat u vormen en geloof niet alles wat men beweert in de media
De schepping van de mens volgens de Bijbel: Genesis 1 & 2
– neem niet alles precies letterlijk (sprekende slang, vrouw uit de rib van de man)
– maar zeg ook niet dat het maar symbolische verhalen gaan
– het gaat om reële geschiedenis, ook al weten we niet precies wat er in detail is gebeurd.
– De taal waarin deze reële geschiedenis is geschreven is vaak symbolisch
– Zeer oude historische waarheid, in de Babylonische ballingschap neergeschreven door priester uit het joodse volk: waar maar daarom niet op elk detail letterlijk te nemen.
– Er moet, ook met het oog op het verlossingswerk van Jezus, een ‘eerste Adam’ geweest zijn en een eerste Eva (Jezus & >Maria); een eerset echtpaar
– De ziel van de mens is niet het product van biologische evolutie, maar direct geschapen door God, waardoor de mens beeld van god is
– In verband met de ‘erfzonde’ moeten alle mensen (Homo sapiëns) van dat eerste ouderpaar afstammen (zegt de Kerk)
– De mens is als man en vrouw beeld van God: huwelijk!
– De mens krijgt de schepping in beheer, is er geen meester van, maar wel verantwoordelijk voor hoe Hij er mee omspringt.
– Lijden, ziekte en lichamelijke dood zijn gerelateerd aan de zonde: het niet leven conform God wil.
– De verlossing is onderweg.
Biologisch, paleo-antropologisch én theologisch
– Homo sapiëns is op één plaats op aarde ontstaan (de Omo vallei), niet op meerder plaatsen (door wetenschap én kerk afgewezen).
– Verspreiding over de aarde: het enorme succes van de soort (gij zult heersen over de aarde)
– De mens vertoont uitingen van cultuur en religiositeit.
– Dit is eerder in overeenstemming met het geloof van de Kerk dan in strijd daarmee
– Alleen bepaalde protestantse, al te letterlijke, bijbelinterpretaties strijden met het geloof (net als atheïstische wetenschappelijke opvattingen).
– Pius XII: de mens kan naar het lichaam uit eerder materie ontstaan zijn; zijn geest is direct door God geschapen
– Joh. Paulus II: de evolutietheorie is meer dan een hypothese maar er is een ‘ontologische spring te verklaren in de overgang van dier naar mens (de schepping van de ziel, direct door God, net als bij elke bevruchting in de baarmoeder).
– Wel is een wezenlijk verschil tussen dier en mens, ook al komt de mens lichamelijk uit het dierenrijk voort
- Onsterfelijke ziel
- Vrije wil
- Morele verantwoordelijkheid
- In staat God te kennen
- Persoon (iemand, niet iets), omdat God persoonlijk is
– Evolutie is een dermate ongelofelijk complex proces, meteen zo magnifiek resultaat (de religieuze mens met zijn eeuwige bestemming) dat evolutie sowieso niet zonder Gods geest (die zweefde over de wateren) denkbaar is.
Geloof en wetenschap
– pas op voor discordisme: geloof en wetenschap zijn niet te verenigen: de meest populaire opvatting van onze tijd
– pas op voor concordisme: een geforceerd met elkaar in overeenstemming brengen van bijbel en wetenschap: (creationisme, ID): glad eis, je kan je gemakkelijk vergissen
– dialoog op het filosofische niveau: geloof en rede (wetenschap) zijn twee vleugels die de menselijke geest naar de waarheid voeren (JPII, Fides et ratio;)
– wij volgen de dialoog: de toekomst zal over de evolutie van de mens en de werking van evolutie waarschijnlijk meer duidelijk maken
– 21e eeuw een eeuw van nieuwe antwoorden op onopgehelderde vragen.
Man en vrouw schiep Hij hen, de geslachten
– de geslachtelijke voortplanting als geniaal fenomeen in de levende natuur, naast de intelligentie
- uitwisseling van genetische aanleg
- variatie binnen de soort
- stabiliteit van de populatie
- voorwaarde voor biologische evolutie
- een zeer complex biologisch fenomeen (genetisch, hormonaal, anatomisch (vergelijk de spijsvertering, zintuiglijke waarneming, etc.)
- ook het gedrag (ethologie) rond de seksualiteit bij dieren zeer streng geregeld en zeer complex
– geslachtelijke voortplanting bij de mens
- niet gedomineerd door het instinct
- in vrijheid en verantwoordelijkheid
- vereniging van lichaam én ziel in een verbond
- liefde: Eros én agapè
- totale zelfgave van twee personen
- met het oog op nieuw leven
– theologisch
- de mens als man en vrouw beeld van God
- de oorspronkelijke onschuld (naaktheid)
- de wederzijdse hulp die bij ons past (net alleen zijn)
- medeschepper van god zijn
- man en vrouw, in hun geslachtelijkheid en vruchtbaarheid icoon van de Drie-eenheid: levengevende liefdesgemeenschap van personen!
- Het huwelijk als ‘primordiaal sacrament’: het gaat aan der andere vooraf in de scheppingsorde en heilsorde (JPII, TvL)
– antropologisch
- Het huwelijk tussen één man en één vrouw is een antropologisch feit dat vooraf gaat aan de joodse of christelijke godsdienst of de <kerk: het is er vanaf het begin (Genesis 1 en de historische antropologie bevestigen elkaar)
- Het is goed voor de mensheid, voor het nageslacht, op alle niveaus.
Man en vrouw in onze tijd
– grote verwarring rond de geslachtelijkheid
– is geslacht natuur of cultuur? Gender-verwarring
– ‘ik zit in een verkeerd lichaam’: biologisch of psychologisch probleem?
- Liever de psyche genezen dan het lichaam ombouwen
– Verwarring rond de partnerkeuze: aangetrokken voelen tot iemand van hetzelfde geslacht
- Liever de oorzaken daarvan opsporen dan de natuur (de biologie) aanpassen
- Homoseksualiteit heeft geen biologische basis
- Ontwikkelingspsychologische verklaringen zijn er wél
- homofilie blijkt in veel gevallen te overwinnen te zijn (vd Aardweg, Nicolosi, en anderen)
– herdefiniëring van het huwelijk: homohuwelijk
- het huwelijk is een natuurlijk gegeven (biologie, antropologie)
- je kan dat niet door politici laten herdefiniëren (vgl. de zwaartekracht)
- schadelijk voor de persoon, voor het koppel, voor de eventueel toch verkregen kinderen en voor de mensheid
- we slaan de verleerde weg in en de tijd zal het leren
– oorzaken voor deze ontwikkeling
- we leven alsof God niet bestaat
- de mens is een intelligente aap, maar wel de slimste
- de mens doe wat hij wil want er is niet boven hem
- de techniek stelt hem in staat de biologie naar zijn hand te zetten (totdat der natuur gaat klagen)
-Bijvoorbeeld: de anticonceptie (pil, spiraaltje, etc) en de medisch begeleide voortplanting
- Seksualiteit losgekoppeld van de vruchtbaarheid
- Geen totale zelfgave (ik geef je mijn lichaam, maar niet mij vruchtbaarheid
- De ander verwordt tot een genotsobject, wat het huwelijk destabiliseert.
- Grotere kans op seksuele omgang met een andere partner (overspel) of als ik dat zo voel met iemand van hetzelfde geslacht (of erger)
- Ongewenste zwangerschappen wegens falende anticonceptie: desnoods abortus
- De volgende generatie (als deze er al mag komen) is het slachtoffer (te kleine gezinnen, etc. te weinig sociale vaardigheiden, te weinig kinderen om de huidige generatie te vervangen)
-Voorbeeld 2: medisch begeleide voortplanting
- Het reële probleem van de onvruchtbaarheid (wegens jaren pilgebruik, abortus, etc?)
- Technieken die het kind in een schaaltje verwekt laten worden
- Het recht van het kind om uit een ware liefdesomhelzing geboren te worden in een natuurlijk milieu wordt geschaad: kleineren kinderen, grotere kindersterfte, gezondheidsrisico’s
- Overtollige embryo’s, selectie, eugenetica
– Relativisme: ieder zijn eigen waarheid, filosofisch en moreel
– Intolerantie word teen dictatuur: je moet voor het homohuwelijk zijn, ook als daar wetenschappelijk en theologisch niets voor pleit.
Wat kunnen we doen (behalve klagen)
– leven alsof God bestaat!:
- gebed, sacramenten, kerkelijke praktijk
- onszelf bekeren, heiliging, studie,
- het geluk dat het ons brengt te leven volgens Gods liefdesplan, in harmonie met Hem en ment onze menselijke natuur, met de gehele natuur
- de verzoening en genezing die wij bij God vinden als wij ons bekeren van onze stommiteiten
– man en vrouw zijn binnen de nieuwe evangelisatie
- ons geloof niet voor onszelf alleen houden: ervan durven getuigen
- door onze levensstijl en onze woorden
- op een positieve manier: niet shockeren, niet veroordelen
- de waardigheid van het menselijk leven als man en vrouw in alle opzichten herstellen
- de waarheid in liefde verkondigen, te pas en te onpas
- onze tijd va ongeloof en verwarring rond het schil tussen mens en dier en tussen men en vrouw geduldig verdragen
- tegenstand incasseren (zoals Jezus)
- de vruchten zullen voor een volgende generatie zijn.
Biofides
– verkondiging van het evangelie van het leven
– nieuwe evangelisatie aan de hand van biologische thema’s
– in het jaar van het geloof en daarna
– mede dank zij Radio Maria in Nederland en Vlaanderen
– onze komende nieuwsbrief gratis te bestellen: uw vragen en opmerkingen
– biofides@radiomaria.be en biofides@gmail.com
