In reactie op een radiouitzending van Biofides vroeg een luisteraar naar mijn visie op exorcisme. Hier is ons antwoord, onder voorbehoud, want wij beschouwen ons niet als de meest competente persoon of instantie om die vraag te bespreken. We delen u in onze gedachten tot op dit moment. Om te beginnen: geloof ik in het bestaan van engelen, ook al kan ik hun bestaan biologische niet bewijzen. Hoogstens kunnen we bepaalde fenomenen die zich wél voordoen biologisch als onverklaarbaar betitelen. Daarmee zijn ze niet geheel onverklaarbaar. Zoals bijvoorbeeld de zwangerschap van Maria, de moeder van Jezus. Of bepaalde gebeurtenissen in onze tijd.
De redenen dat ik in het bestaan van engelen geloof is tweeledig:
– de wereldliteratuur, over de eeuwen en in veel culturen, getuigt ervan. Ik kan dat naar ‘het rijk der fabelen’ verwijzen, maar het ook serieus nemen. Ik doe het tweede.
– zoals Thomas van Aquino heeft uiteengezet is het heel goed denkbaar dat er engelen bestaan, tussen mensen en God. God is pure ongeschapen geest, engelen zijn geschapen geesten, de mens is een geschapen geestelijk en lichamelijk wezen, de dieren zijn geschapen niet-geestelijke levende wezens, maar nog altijd met een zekere intelligentie, planten zijn geschapen levende wezens zonder intelligentie, mineralen zijn geschapen, levenloze ‘wezens’ (= ‘bestande dingen’) zonder enige intelligentie. Er is dus een ladder van ‘het bestaande’, waar een ‘sport’ lastig uit is weg te denken: er zou een ‘gat’ ontstaan: dat van de geschapen pure geesten. Het is dus ‘niet onredelijk’ om in het bestaan van engelen te geloven.
Een reden om NIET in het bestaan van engelen te geloven zou kunnen zijn, dat je hun bestaan niet kan bewijzen, als mens. Maar voor menselijk bewijs is naast de rede ook de zintuigelijke waarneming nodig die liefst ook nog herhaalbaar is, zoals de observatie van een boom of een aap. Dat is nodig voor ‘empirisch bewijs’, een vereiste in de natuurwetenschappen. Maar engelen zijn pure geesten, zodat ze op die manier niet te bewijzen zijn, … net als God zelf, of ‘de heiligen in de hemel’ wiens lichaam hier ‘onbezield’ is achtergebleven en tot stof is teruggekeerd. Dit argument volstaat dus helemaal niet om niet in het bestaan van engelen te geloven. De vele getuigenissen in de wereldgeschiedenis geven daarentegen veel reden om in hun bestaan te geloven.
Indien we die getuigenissen mogen geloven zijn engelen, behalve geestelijke wezens, ook intelligent, en ‘personen’. Dat betekent dat ze net als wij ‘een vrije wil’ zouden hebben. Echter: zij leven in een boven-tijdelijke, ‘eeuwige’ toestand, wij in een ’tijdelijke’, in de tijd en in de ruimte. Dat betekent dat indien wij onze vrije wil verkeerd aanwenden en het kwade doen, wij normaal gezien nog de tijd krijgen om dat recht te zetten. De engelen die de verkeerde keuze maken doen dat echter voor de eeuwigheid. Zij worden ‘boze geesten’, ‘duivelen’, en blijven dat. Daardoor ontstaat er een ‘hel’de geestelijke ‘plaats’ (of toestand) van eeuwigdurend kwaad. Let op: ‘eeuwig’ betekent hier niet dat het heel lang duurt, maar dat het ’tijdloos’ is, ‘boven-tijdelijk’, een zijns-toestand die ‘is’. Toch moet er in deze opvatting ook een ‘boven-tijdelijk ‘vroeger’ en ‘nu’ zijn, wat de gevallen engelen hebben ergens in de boven-tijdelijke tijd ‘op een dag’ die verkeerde keuze gemaakt.
Zo goed als dat engelen vaak ons als helpers en boodschappers zouden bijstaan, zo zullen ‘gevallen engelen’ ons tot het verkeerde aan willen zetten, en uiteindelijk met hun mee in die ‘hel’ willen trekken. Dat doen ze door de waarheid te verdraaien, zoals de slang deed bij Eva, ons te verleiden tot het kwaad, of zelfs een zware invloed op ons uit te oefenen die kan gaan tot ‘bezetenheid’. Wi verliezen de controle, onze vrije wil wordt totaal verzwakt. Die toestand kunnen we bereiken in de mate dat wij langdurig en systematisch ingegaan zijn op die verleidingen, slechte innerlijke en uiterlijke gewoonten hebben aangenomen, ons hebben ‘laten bezetten’.
Net zoals je voor een lichamelijke kwaal niet altijd, maar soms wel een dokter, een specialist, nodig hebt, zo kan je een eenvoudige verleiding vaak zelf wel baas, met eventueel een biecht als je er toch op in bent gegaan. Maar in ernstiger gevallen is er een specialist voor nodig, iemand anders die verstand van zaken heeft en ook het gezag, in de geestelijke wereld en in de kerk, om die duivels uit te drijven. Die specialist noemen we een ‘exorcist’, een ‘duiveluitdrijver’. Ook in onze tijd bestaan die en in beginsel heeft elk katholiek bisdom er een.
Onze tijd wordt echter ernstig bepaald door een materialistische mensbeeld: wij zijn slechts ‘intelligente apen’. Het bestaan der geestelijke dingen wordt sterk betwijfeld of ontkent, maar tegelijkertijd in obscure vormen beleden en gevierd (Satans-kerken en zo…). Ook in de psychiatrie wordt weinig of geen rekening gehouden met de mogelijkheid dat een patiënt niet alleen een psychische (gevoel, verstand) aandoening heeft, maar ook een ‘geestelijke’. Hoeveel psychiatrische patiënten horen ‘stemmen’ die hen tot de meest vreselijke dingen aanzetten. Ik ben geen specialist in deze zaken, maar stel mij mijn vragen. Het psychische zal niet altijd gemakkelijk te onderscheiden zijn van het ‘spirituele’, net zoals dat het niet altijd gemakkelijk te (onder-) scheiden is van het lichamelijke. Het beste zou het zijn als met alles rekening gehouden werd, en men niet de verkeerde therapie voor de verkeerde kwaal aanwendde. Zuiver geestelijke aandoeningen, te beginnen met de ‘zonde’ of invloeden van demonen, laten zich niet met psychotherapie behandelen, en psychische, bijvoorbeeld een trauma als gevolg van een heel nare gebeurtenis in je leven, ook niet met spirituele. Ik pleit voor een ‘én-énbeandering’, alles in ogenschouw nemen, en behandelen door specialisten die hun eigen competentie niet te buiten gaan maar wel interdisciplinair kunnen denken. Goede exorcisten gaan eerst na of er geen lichamelijke of psychische problemen zijn en pas na uitsluiting van die twee gaan ze over tot de wereld van de geest.
Dit alles zeg ik met het voorbehoud van inzichten die ik mij nog zou moeten verwerven, want ik ben uiteindelijk slechts een ‘katholieke bioloog’. Dit bericht kan u interesseren: de cineast van ‘The Exorcist” mocht bij een echt exorcisme filmen! Zijn ervaringen zijn fascinerend. Gaat u daarvoor naar dit bericht bij Reuters (Engelstalig)
