Ophef alom rond de ‘K’ van de KU Leuven. Dit keer roeren de academici zichzelf, onder leiding van rector Mark Waer. Met de kritiek van het Vaticaan op de toekenning van de Nobelprijs aan de pionier van de In Vitro Fertilisatie, reageerbuisbevruchting in de volksmond, heeft het Vaticaan het te bond gemaakt. Ook de seksschandalen doen geen goed. De rector maakt zich zorgen om de reputatie van zijn universiteit. Zij wil verder met hun ambities in biomedisch onderzoek en de ‘rigide roomse moraal’ staat dat in de weg. ‘Elk nieuw wetenschappelijk inzicht’ zou volgens de rector bij het Vaticaan op weerstand botsen. En de lijst verboden kent geen einde: anticonceptie, proefbuisbevruchting, embryonaal stamcelonderzoek. Laten we de zaken eens op een rijtje zetten.
Op de eerste plaats is een menselijk embryo biologische gezien vanaf de bevruchting van de eicel door de zaadcel een menselijk wezen. Het DNA codeert voor niets anders dan een menselijk wezen en als de zygote de kans krijgt zal hij of zij zich ontwikkelen tot een volwaardige mens, of het nu een bouwvakker of een rector van een universiteit is. Blijkbaar kunnen er redenen zijn bij de KU Leuven om sommigen van deze embryo’s die kans te ontnemen. Daarmee loopt de KU Leuven perfect in de pas van het hedendaagse denken en inderdaad niet in de pas met het Vaticaan, dat de menselijke waardigheid van elk individu, vanaf de conceptie tot aan de natuurlijke dood, wenst te beschermen.
De embryonale ontwikkeling is volgens alle handboeken embryologie een geleidelijk proces waar geen duidelijke grenzen in aan te geven zijn, zodat elke grens die gesteld wordt arbitrair is en onwetenschappelijk. Het is dus irrationeel om diegenen die tegen abortus of de manipulatie met embryo’s in laboratoria zijn, om welk goed doel ook, ‘rigide’ te noemen. Veeleer zou je academici die dat wél toelaatbaar achten, ook al hebben ze nog zulke edele doelen, onmenselijk kunnen noemen. Zij offeren menselijk leven voor andere menselijke doelen. Dat is altijd en door vele levensbeschouwelijke stromingen en religies als ontoelaatbaar geacht, niet alleen het Vaticaan. Het doel heiligt niet alle middelen.
De rector getuigt van voorspelbare en uiterst modieuze opvattingen, die daarom nog geen hout snijden. Hij ziet de KU Leuven als een ‘kritisch denkcentrum’ en stelt vervolgens dat ‘elk nieuw wetenschappelijk inzicht botst op weerstand van het Vaticaan’. Blijkbaar is hij al zijn vakgroepen en professoren afgegaan en heeft hij rijen dossiers staan van klachten over de weerstand van het Vaticaan tegen ‘elke’ wetenschappelijke vondst. Net als al zijn collega’s aan andere universiteiten. De waarheid is, dat het Vaticaan in beginsel zeer positief staat tegenover wetenschappelijke vooruitgang, op voorwaarde dat de integrale mens ermee gediend wordt en wetenschap dus nooit ten koste van menselijk leven mag geschieden. Stamcelonderzoek wordt feitelijk door het Vaticaan aangemoedigd, op voorwaarde dat die stamcellen niet gewonnen worden uit embryo’s die daaraan ten gronde gaan. Want voor de biologische wetenschap én voor de Kerk zijn het wel degelijk mensen die daar geofferd worden. De Kerk stelt dus alleen wat morele grenzen aan het wetenschappelijk vooruitgangsstreven, opdat het wel humaan blijft. Het zou dus fijn zijn als de KU Leuven onder leiding van deze rector kritisch zou worden, met name ten aanzien van de eigen inzichten en uitlatingen.
In vitro fertilisatie heeft enkel grote nadelen. De bevruchting vindt plaats op een manier die het Leids Universitair Medisch Centrum in Nederland ertoe doen besluiten de ouders te laten tekenen voor de niet-aansprakelijkheid van dit academisch ziekenhuis voor eventuele kwalen op latere leeftijd. Het starre Vaticaan staat op het standpunt dat het tegen de menselijke waardigheid in gaat om op zo’n manier verwekt te worden. Bovendien gaan er overtollige embryo’s bij deze behandeling verloren. Om de slaagkans te vergroten worden er namelijk meer embryo’s gevormd dan nodig. Enkele van de embryo’s worden in de baarmoeder geplaatst en de andere worden ingevroren, gebruikt voor onderzoek of uiteindelijk gewoon gedood. De waardigheid van deze mensjes wordt in alle gevallen verkracht. Bij meerlingen die het gevolg kunnen zijn kan men overgaan tot ‘embryo-reductie’. Er worden er gewoon één of twee verwijderd. Ordinaire abortus provocatus, maar dat mag tegenwoordig van de meeste westerse wetgevers.
Drie jaar geleden zijn er in Rome gesprekken geweest tussen de KU Leuven en het Vaticaan in aanwezigeheid van Kardinaal Danneels. De Standaard meldt dat het volgens rector Waer ‘een interessant onderhoud’ was, waar men ‘nadien niets meer van gehoord’ zou hebben. Daaruit concludeert de rector dat het Vaticaan ‘sterk op zichzelf teruggeplooid is’. Zou het niet zo kunnen zijn dat het Vaticaan er voor gekozen heeft te wachten op de pensioendatum van kardinaal Danneels? Met zijn opvolger, Mgr. Léonard, zal het Vaticaan gemakkelijker tot zaken kunnen komen.
Tenslotte valt op dat de rector van de KU Leuven klaarblijkelijk vindt dat in Leuven en niet in Rome bepaald wordt wat ‘katholieke waarden’ zijn. Het doden van embryonaal menselijk leven voor nobele medische doelen acht hij blijkbaar compatibel met die katholieke waarden. Enige studie van de Vaticaanse teksten dien aangaande zou hem kunnen leren dat dat niet het geval is. Waarschijnlijk wil hij bepaalde katholieke waarden behouden, die waarden die goed in de markt liggen en hem studenten, sponsoren en internationale waardering opleveren. Andere katholieke waarden zoals de beschermwaardigheid van het embryo vanaf de conceptie passen niet in zijn kraam. Bovendien heeft de KU Leuven geen enkel mandaat om zich over de katholiciteit van bepaalde waarden bindend uit te spreken. Ze kan haar mening geven en bijdragen aan de wereldwijde academische discussie, maar dat mandaat ligt toch echt in het door hem zo verguisde Vaticaan. Als hij dat wil veranderen, moet hij daar misschien solliciteren. Maar hij kan dichter bij huis beginnen: bij de nieuwe grootkanselier en opvolger van kardinaal Danneels.
Of het op een ontnemen van de katholieke identiteit uitloopt zoals in Nijmegen gebeurd is valt te bezien. Nijmegen toont in elk geval aan dat je dat scenario niet langer kan uitsluiten. En misschien is dat ook maar het beste. Die oplossing past immers het beste bij het moderne levensgevoel van de meeste professoren en studenten en tegelijk bij datgene waar de Kerk voor staat. Dan is er tenminste duidelijkheid over ieders identiteit.
Vincent Kemme
De Standaard: ‘Koerswijziging voor de KU Leuven’
