Volgens filosoof en wiskundige Emanuel Rutten zijn goede rationele argumenten voor het bestaan van God. Sterker nog, de rationele argumenten zijn volgens hem juist in deze tijd zó krachtig geworden dat Godsgeloof in feite de meest redelijke positie is. Echter, argumenten voor theïsme zijn nog geen argumenten voor de christelijke God. Op grond van redelijke argumentatie kan eveneens de stap worden gemaakt van algemeen theïsme naar christendom. Dat schrijft ‘zinzoeker’ Paul Delfgaauw op zijn blog ‘vangodenenmensen’.
Wanneer uitgegaan wordt van het bestaan van God, kunnen ook redelijke argumenten gegeven worden voor de meer specifieke bewering dat deze God in feite de God is waarvan het christendom getuigt. Rutten werkte hiertoe vijf verschillende argumenten uit, waaronder enkele variaties op bestaande argumenten en een tweetal eigen argumenten. Denkers die hierbij aan de orde komen zijn bijvoorbeeld Longinus, Rudolf Otto, C.S. Lewis, Heidegger, Plantinga, Craig en André Leonard.
‘Mijn casus voor het christendom omvat vijf argumenten. Dit zijn respectievelijk het argument vanuit de ervaring van het sublieme, het argument vanuit zelflegitimatie, C.S. Lewis’ dilemma-argument, het opstanding-argument en het wereldbeeld-argument. De kracht zit hem vooral ook in de combinatie van deze verschillende argumenten. Ze versterken elkaar. Zo ontstaat een sterke cumulatieve casus voor het christendom.’ (ER)
Rutten komt met zijn Godsargument uit bij de christelijke God, dus bij Jezus. Legitieme historische bronnen zijn in het geval van Jezus van Nazareth opvallend. Van Nazareth heeft werkelijk geleefd. Zijn historisch portret is de laatste decennia zo nauwkeurig in kaart gebracht dat het mogelijk is om op basis ervan redelijk te argumenteren voor de waarachtigheid van het christendom.
Vanuit de ervaring van het sublieme
Het argument is gebaseerd op een nadere fenomenologie en analyse van de sublieme ervaring, die Rutten in zijn betoog in hoofdlijnen weergeeft. Meer hierover is te lezen in zijn artikel Goddelijke verheffing of spel van vrees en lust? Het sublieme bij Longinus, Burke en Kant – Over het verhevene bij Longinus en zijn verhouding tot alternatieve concepties van het sublieme.
‘Nu resulteert het lezen van bepaalde Bijbelpassages in het Oude en Nieuwe Testament voor velen (gelovigen als niet-gelovigen) in een sublieme ervaring, ook wanneer wij ons beperken tot die gebeurtenissen, handelingen en uitspraken die deel uitmaken van het historisch portret van Jezus van Nazareth. Deze fragmenten gelden voor velen als schitterende onweerstaanbare expressies van grootse diepzinnige en geestrijke gedachten. Zij wekken zowel bewondering als verbazing.’ (ER)
Het argument vanuit zelflegitimatie
Rutten stelt dat er denkers zijn die een zo grote weergaloze existentiële kracht toeschrijven aan de handelingen, uitspraken, lessen en het optreden van Jezus, dat ze deze beschouwen als zelflegitimerend. Ze zijn volgens hen dus op zichzelf al voldoende grond voor redelijk geloof in zijn goddelijke natuur. Volgens Rutten vormen de evangeliën op afstand het meest sublieme verhaal dat de mensheid ooit gekend heeft.
‘Het is ‘het verhaal der verhalen’. Het is een verhaal dat zo voortreffelijk is dat we het niet slechts als een historische tekst kunnen beleven, maar steeds tegelijkertijd ook iets ervaren van het buitengewone, of beter, buitenhistorische ervan. En dit kan zich zo sterk aan ons opdringen dat we ons eigenlijk niet goed meer kunnen voorstellen dat het louter bedacht zou zijn door mensen. Maar dan is het niet absurd of onredelijk om een goddelijke herkomst ervan te vermoeden.’ (ER)
C.S. Lewis’ dilemma-argument
Is het redelijk is te geloven dat Jezus is wie hij zegt te zijn? Rutten verwijst hierbij naar Lewis die een dilemma-argument geeft. Was Jezus een leugenaar, een gek of goddelijk? Nu is ‘leugenaar zijn’ of ‘gek zijn’ psychologisch incompatibel met zijn ontegenzeggelijk enorm grote morele leiderschap, zoals dat heel duidelijk blijkt uit zijn historisch portret.
‘Precies omdat Jezus een groot moreel leider was, en het psychologisch onwaarschijnlijk is dat zo iemand een apert leugenaar of volslagen gestoord is, volgt dat hij waarschijnlijk gewoon was wie hij zei te zijn, namelijk het licht van de wereld, de verwachte Messias. Maar dan kan zijn leer, en daarmee het christendom, redelijkerwijs erkend worden.’ (ER)
Het opstanding-argument
Rutten stelt dat indien Jezus van Nazareth werkelijk is opgestaan uit de dood, dit dan een beslissende rechtvaardiging vormt voor zijn optreden en leer, en daarmee voor de waarheid van het christendom.
‘Door nu deze diepe existentiële ervaring, deze transformatieve gebeurtenis, zelf ook als gegeven toe te voegen aan de historische portretfeiten van het lege graf, de getuigenissen van postmortale verschijningen, de verkondiging van de opstanding door de eerste discipelen, en de snelle opkomst van het christendom in de periode daarna, zien we dat de opstandingverklaring in vergelijking tot de seculiere verklaringspogingen eigenlijk alleen nog maar overtuigender wordt.’ (ER)
Het wereldbeeld-argument
Dit vertrekt vanuit de existentiële conditie van de mens. Volgens Rutten is het christendom als wereldbeeld namelijk niet alleen coherent en plausibel, maar ook geeft het een samenhangend antwoord op de grote existentiële vragen van de mensheid, zoals de oorsprong van de kosmos en de mens, de herkomst van het morele, en de vraag naar het goede leven.
‘God verkeerde op het moment van de schepping volgens genoemd antwoord in een existentiële crisis. Hij wist dat vrijheid onvermijdelijk ook lijden zou veroorzaken. Wat te doen? De duisternis en de leegte dan maar laten overwinnen of, ondanks alles, de wereld tot aanzijn laten komen? Dan besluit God zoals gezegd toch te scheppen, licht in de duisternis te laten schijnen, het niets, de leegte, niet te laten overwinnen.’ (ER)
Voor een volledig overzicht van Ruttens argumentatie hoe hij uitkomt bij de God van het christendom, verwijs ik naar de uitgebreide lezing Van algemeen theïsme naar christendom. Een cumulatieve casus, die hij afgelopen donderdag hield bij studentenvereniging CSFR in Groningen.
Paul Delfgaauw
Bron: godenenmensen.wordpress.com
Gebruikt met toestemming
Foto: Christus de Verlosser is een groot standbeeld van Jezus Christus in de wijk Alto da Boa Vista in de stad Rio de Janeiro in Brazilië. Het beeld is 38 meter hoog en staat op de 710 meter hoge berg Corcovado, uitkijkend over de stad Rio de Janeiro. (Wikipedia)
Emanuel Rutten studeerde wiskunde aan de Universiteit van Enschede en ronde zijn studie met succes af aan de TU Delft. Vervolgens behaalde hij zijn propedeuse economie aan de Universiteit van Amsterdam en ronde hij tevens een master filosofie af aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Hij verwierf vooral bekendheid om zijn proefschrift waarin hij een nieuw Godsargument uiteenzette. Dit leverde hem in 2012 een doctorstitel op.
