Wetenschappers zijn erin geslaagd om met behulp van een nieuwe techniek functionele menselijke eicellen te creëren uit huidcel-DNA. Zij brachten de kern van een menselijke huidcel over naar een donor-eicel waarvan de kern was verwijderd, wisten het aantal chromosomen te halveren, waardoor de resulterende eicel in het laboratorium door sperma kon worden bevrucht.
In deze uitzending vragen we ons af wat deze technologie betekent voor de waardigheid van de menselijke persoon vanaf te bevruchting, de waardigheid van de menselijke voortplanting min het algemeen en de rechten van het kind dat er uit voortkomt. Gelukkig zijn we nog minstens tien jaar verwijderd van toepassing van de techniek in onze fertiliteitsklinieken, maar een grondige reflectie op de mens als wezen, die meer is dan biologisch materiaal, is geboden.
In de uitzending van Biofides van 19 september bij Radio Maria Nederland gaan we na of naast de biologie ook de theologie een wetenschap genoemd kan worden. Toen Vincent Kemme – tijdens zijn studie biologie aan de Utrechtse universiteit – dank zij een vriend en een gebedsgroep tot de conclusie kwam dat God wel degelijk bestaat, wilde hij niet alleen zijn fascinatie voor het biologisch leven maar ook zijn geloof rationeel kunnen onderbouwen. Na de biologie – de wetenschap van het leven – ging hij dus ook theologie studeren en de nodige filosofie die, zo ontdekte hij, de brug slaat tussen beide disciplines. Zo ontdekte hij wat de theologie nu in werkelijkheid onderzoekt en hoe zij te werk gaat. In een kwartier tijd doet Vincent verslag van deze ontdekkingsreis en de verworven inzichten.
Uitzending: vrijdag 19 september 2025 om 10.15 en 22.15 uur (herhaling).
De ‘mens van Cro-Magnon’, ontdekt in 1868 door Louis Lartet, is het eerste fossiel van de Homo sapiens dat in Europa is geïdentificeerd. Het dateert van 28.000 jaar geleden.
In de eerste uitzending, op 5 september, van Biofides bij Radio Maria Nederland van dit werkjaar 2025-2026, denken we na over de menselijke natuur: wat is de mens nu eigenlijk voor wezen? Hoe moeten we onszelf zien, en begrijpen? En wat betekent dat voor ons handelen? Het komt ons voor dat we in onze tijd we daar nogal het zicht op kwijt zijn, bijvoorbeeld als het gaat om het wezenlijke verschil tussen mensen en dieren, evolutie van de mens, unieke menselijke eigenschappen, over de menselijke seksualiteit, de medische ethiek, maar ook de rol van de mens inzake klimaat.
Biofides tracht op dergelijke vragen het licht van zowel de wetenschap als hergeloof op te laten schijnen. In de loop van dit werkjaar 2025-2026 zullen we daar zeker nog op terugkomen, aan de hand van concrete thema’s.
U kunt invloed uitoefen op de inhoud van dit programma door uw vragen of opmerkingen te sturen naar info@biofides.org.
Vandaag, 30 mei 2025, was ik live in de studio van Radio Maria Nederland, voor de tweewekelijks uitzending van Biofides, mijn programma over biologie en geloof. Onderwerp van gesprek was de aanbeveling van het Amerikaanse ministerie van volksgezondheid over de juiste behandeling van ’genderdysforie’, de twijfels die bij een kind of tiener kunnen bestaan omtrent hun biologisch geslacht. De Amerikaanse gezondheidsautoriteiten zijn, met enkele Europese landen zoals Zweden en Groot-Brittannië, tot de conclusie gekomen dat deze conditie psychologisch behandeld moet worden en niet medisch: door middels van hormoonbehandeling of chirurgisch ingrijpen in het lichaam van het kind. Dat is ons inzien good nieuw, dat minlanden als Nederland en België nog door moet dringen. We bespreken de biologisch, psychologische en een religieuze aspecten van deze problematiek en roepen katholieke ouders, andere opvoeders en zorgverstrekkers op zich niet. Te laten misleiden voor een ideologie die ons wil doen geloven dat wij. Onze ‘seksuele oriëntatie’ of genderidentiteit zelf, ‘tussen onze oren’, kunnen bepalen. Ook werpen we licht op het onwetenschappelijk karakter van herbesluit om homoseksualiteit en genderdysforie ver verwijderen van de Amerikaanse lijst van erkende psychologische aandoeningen (DSM).
Vincent Kemme bij paus Franciscus op audiëntie in 2018
In ons programma bij Radio Maria Nederland bespreken we telkens thema’s op het raakvlak van biologie – de wetenschap van het leven – en geloof. Daarbij komen zowel theoretisch-filosofische als praktisch-ethische vragen aan bod. Naar aanleiding van het overlijden van paus Franciscus stellen we in deze aflevering de vraag: wat is zijn specifieke bijdrage geweest op dit terrein? We behandelen vier onderwerpen die in het bijzonder opvallen:
Zijn visie op integrale ecologie, waarbij de mens wordt beschouwd in samenhang met zijn natuurlijke leefomgeving;
Zijn blijvende bezorgdheid over de toegankelijkheid van medicijnen en medische zorg in arme landen;
Zijn pastorale benadering van de menselijke seksualiteit, met een nadruk op barmhartigheid en aandacht voor mensen aan de randen van de samenleving, zoals homoseksuelen;
Zijn houding ten opzichte van abortus, waarin hij zowel het ongeboren leven als de situatie van de moeder die ongewenst zwanger is geraakt serieus neemt.
Deze opsomming is vanzelfsprekend niet volledig.
Wat opvalt, vooral in zijn eerste apostolische exhortatie Evangelii Gaudium (§§ 242–243, zie hieronder), is hoezeer Franciscus voortbouwt op het denken van zijn voorgangers over de relatie tussen geloof en wetenschap, en over bio-ethiek in bredere zin.
Tegelijkertijd legt hij een sterk accent op een pastorale benadering waarin de armen en kwetsbaren, de mensen aan de periferie, onze bijzondere aandacht verdienen.
Biofides is eens in de twee weken te beluisteren bij Radio Maria Nederland, op vrijdag om 10.15 en om 22.15.
Evanglium Gaudium 242, 243
§232: De dialoog tussen wetenschap en geloof maakt ook deel uit van het evangelisatiewerk ten dienste van de vrede. Terwijl positivisme en scientisme “de geldigheid van andere vormen van kennis dan die van de positieve wetenschappen weigeren te erkennen”, stelt de Kerk een andere weg voor, die vraagt om een synthese tussen het verantwoord gebruik van methoden die eigen zijn aan de empirische wetenschappen en andere kennisgebieden zoals de filosofie, de theologie en het geloof zelf, dat ons verheft tot het mysterie dat de natuur en het menselijk verstand te boven gaat. Het geloof is niet bang voor de rede, integendeel, het zoekt en vertrouwt de rede, want “het licht van de rede en het licht van het geloof komen beide van God” en kunnen elkaar niet tegenspreken. Evangelisatie is aandachtig voor wetenschappelijke vooruitgang en wil daarop het licht van het geloof en de natuurwet werpen, opdat deze de centrale plaats en de hoogste waarde van de mens in alle fasen van het leven blijven respecteren. De hele samenleving kan verrijkt worden dankzij deze dialoog, die nieuwe horizonten voor het denken opent en de mogelijkheden van de rede vergroot. Ook dit is een weg van harmonie en vrede.
§243. De Kerk wil de wonderbaarlijke vooruitgang van de wetenschap niet tegenhouden. Integendeel, zij verheugt zich zelfs in het erkennen van het enorme potentieel dat God aan het menselijk verstand heeft gegeven. Wanneer de wetenschappen – strikt gericht op hun specifieke onderzoeksgebied – tot een conclusie komen die de rede niet kan weerleggen, spreekt het geloof deze niet tegen. Gelovigen kunnen evenmin beweren dat een wetenschappelijke mening die aantrekkelijk is maar onvoldoende bewezen, hetzelfde gewicht heeft als een geloofsdogma. Soms hebben sommige wetenschappers de grenzen van hun wetenschappelijke competentie overschreden door bepaalde uitspraken of beweringen te doen. Maar hier ligt het probleem niet bij de rede zelf, maar bij de promotie van een bepaalde ideologie die de weg naar een authentieke, serene en vruchtbare dialoog blokkeert.
In deze aflevering op Goede Vrijdag, van Biofides bij Radio Maria Nederland, staan we stil bij de verwondering over het leven, het bestaan, de schepping en de pijn die we daarbij kunnen ervaren. Niet alleen mensen maar ook dieren ervaren pijn, ook al is die pijn, wellicht van een andere orde dan die van de mens. Maar als God goed is en almachtig, en het beste mens ons voor heeft, daarom is er dan pijn in ons bestaan. Samen met denkers als Augustinus, C.S. Lewis en … Johan Cruyff, proberen we meer zicht op dit mysterie te krijgen, niet zonder ons te verheugen over het antwoord van God op onze pijn, in de menswording van zijn Zoon, diens lijden en sterven en de opstanding uit de dood. Aan ons om de lijdende medemens met eenzelfde liefde bij te staan, middels een diep doorleefde compassie met degene die pijn lijdt.
Vincent Kemme
Eens in de twee weken is Biofides te beluisteren op Radio Maria Nederland, op vrijdag om 10.15 en 22.15 uur. Nadien online via deze website.
Naar aanleiding van het bezoek van de relieken van Thomas van Aquino aan de Lage Landen (op het moment van de opname van deze uitzending in Utrecht, komend weekend in Antwerpen en 9 april in Leuven) besteden we aandacht aan deze grote theoloog, filosofen heilige, en zijn betekenis voor de wetenschap, waaronder de biologie. Toegegeven: Thomas was geen (natuur-) wetenschapper. Het was eerder zijn leermeester Albert de Grote die een pionier was in de studie van natuurlijke historie en biologie tijdens de middeleeuwen. Hij schreef uitgebreide werken over dieren, planten en mineralen, waarin hij observaties en beschrijvingen verzamelde die de basis vormden voor latere wetenschappelijke studies.
Thomas van Aquino’s betekenis voor de moderne natuurwetenschappen, waaronder de biologie, ligt in zijn synthese van de Aristotelische filosofie en de Christelijke theologie, die een raamwerk bood voor het begrijpen van de natuurlijke wereld dat het wetenschappelijke denken eeuwenlang heeft beïnvloed. Thomas’ ideeën over de natuur, de schepping en de relatie tussen rede en geloof hebben een theologisch en filosofisch kader geboden dat de ontwikkeling van de moderne wetenschap mogelijk hebben gemaakt.
De Heilige Thomas van Aquino (1225-1274) wordt algemeen erkend als een van de grootste theologen binnen de katholieke traditie. Zijn werken, met name de “Summa Theologiae” en de “Summa Contra Gentiles”, vormen ook nu nog een fundament voor de katholieke theologie.
De bijdrage van Thomas van Aquino aan de dialoog tussen wetenschap en geloof ligt in zijn vermogen om een brug te slaan tussen deze twee domeinen. Door te stellen dat er zowel waarheden zijn die door de rede kunnen worden begrepen als waarheden die het geloof vereisen, heeft hij een kader gecreëerd waarin wetenschap en geloof elkaar kunnen aanvullen en versterken.
Het Jaar van de Hoop, 2025, uitgeroepen door paus Franciscus, valt samen met het derde en laatste van drie eeuwfeesten rond deze grote heilige:
de 700-ste verjaardag van zijn heiligverklaring (1323),
zijn 750-ste sterfdag (1274),
de 800-ste verjaardag van zijn geboorte (1225).
Om dit ‘Triennium Thomisticum’ te vieren reizen de relieken van de heilige Thomas, met name zijn schedel, de wereld rond en bereiken in maart en april de Lage Landen.
De gemeenschap Emmanuel in Vlaanderen heeft het op zich genomen om, in samenwerking met de Pastorale Zone Leuven aan de Dijle, op woensdag 9 april een dag van verering van de relieken van Thomas te organiseren in de Sint-Pieterkerk aan de Grote Markt te Leuven.
Programma
De dag begint met een mis om 9 uur waarbij de relieken in processie binnengedragen worden.
Daarna is er de gehele dag gelegenheid tot verering, in het koorgedeelte van de kerk.
Om 18 uur is er een gezongen eucharistieviering,
Na de eucharistieviering is er een avond van gebed, meditatie, eucharistische aanbidding en sacramentele verzoening, geanimeerd door leden van de gemeenschap Emmanuel.
Informatie
Vincent Kemme (Biofides, Gemeenschap Emmanuel): 0474 771 971 / biofides@gmail.com
Guy Vermeylen (Pastorale Zone Leuven aan de Dijle): guy.vermeylen@kerkleuven.be.
Een jaar of vijftien was Biofides, in mijn persoon, actief in de wereld van de katholieke artsen, in België, in mindere mate inNederland (hoewel we vaak bij Radio Maria Nederland daarover spraken), en als assistent van de voorzitter van de wereldfederatie van Katholieke Medische Verenigingen (FIAMC) , gevestigd in het Vaticaan. Op dat mondiale niveau werkten we jaren bijzonder fijn samen met Dr. José María Simón Castellví, oogarts te Barcelona, en oud-voorzitter van de FIAMC.
Dit voorjaar publiceert Dr. José María Simón Castellví een e-boek ‘Bioethics 2025 – status questionis’ waarin ook wij uitgenodigd zijn een bijdrage te leveren. U vindt de tekst, “A Catholic Biologist in Medicine: Hope for Bioethics”, op het Engelstalig deel van deze site (zie dropdown rechtsboven) of via deze link.
Het consumentenprogramma Radar berichtte onlangs op de Nederlandse televisie dat ‘meer dan honderd’ vrouwen die een koperspiraaltje gebruiken als middel ter voorkoming van zwangerschap, toch zwanger zijn geworden. Blijkbaar laat de betrouwbaarheid van deze vorm van anticonceptie, die 99% zou zijn, te wensen over. Ook wordt er melding gemaakt van vrouwen die het spriraaltje verliezen, soms zelfs zonder het te merken, en van perforatie van de baarmoederwand.
Dat brengt ons bij de vraag hoe wij nu eigenlijk om willen gaan met de menselijke vruchtbaarheid. Door de anticonceptie is er als een ware een muur opgetrokken, in ons denken en handelen, tussen de beleving van de seksualiteit door man en vrouw in een liefdesrelatie enerzijds, en de menselijke vruchtbaarheid anderzijds. Het gebruik van middelen, al dan niet hormonaal, ter voorkoming van een zwangerschap, zijn algemeen aanvaard, ook al is het vooral de vrouw, en niet de man, die die middelen in haar lichaam moet toelaten.
En dat terwijl er alternatieven zijn die de vrouw én haar man responsabiliseren, en gebaseerd zijn op natuurlijke perioden van onvruchtbaarheid in de cyclus van de vrouw, te herkennen aan duidelijk symptomen, en die, indien men om ernstige redenen geen kind wil verwelkomen (het zg. ‘verantwoord ouderschap’), slechts een beperkte periode per cyclus van onthouding vergen. Hun betrouwbaarheid is gelijk aann die van de ‘veiligste’ vormen van contraceptie.
Voor de katholieke christen zijn de ‘natuurlijke methoden’ ook de benadering die volledig overeenkomen, binnen het kader van het huwelijk weliswaar, met wat de kerk op dit punt aan haar leden voorstelt: de beoefening van verantwoord ouderschap in de trouwe liefdesband van het huwelijk.
De uitzending van Biofides bij Radio Maria Nederland is eens in de twee weken op vrijdag, om 10.15 uur en om 22.15. In dit geval gaat het om de uitzending van 21 maart 2025.
